Galiba yaşlanıyorum. Yaşlanmak, biraz da hayata karşı evcilleşmek demek. Belki de bu yüzden ne zamandır sıkı bir polemik yazısı yazmadım, yazmak da istemedim. Memleketin binbir türlü derdinin arasına sokulamayacak lüksler gibi gelmeye başladı ettiğimiz kelamlar ancak yaptığımız işin adı belli; sinema yazarlığı! Müslüman mahallesinde salyangoz satıcılığı…
Yapmayı bildiğim fazla bir şey yok; filmlerden oluşan rüyayı seviyor, derdimi anlatacak kadar yazıyorum. Dertli bir memleket, sineması ondan daha da çok! Siperimi derin kazıp, hattımı korumaktan başka çarem yok. Şimdi, biraz silkinip kendime gelerek bir şeyler yazacağım. Amacım, salonun ortasına bir kirpi fırlatıp dikeninin kime battığını izleyerek zevk almak değil, ülke sinemasına yön verenlerin suyun yolunu değiştirme gayretlerini açığa çıkarmak. Aslında herkesin bildiği şeyler, sektör açısından malumun ilanı. Keyfinizi kaçıracağım için şimdiden özür dilerim; iyi okumalar…
Star Trek evrenindeki en ilginç ırklardan biri Borg’lardır şüphesiz. Sinema seyircisi bu garip uzaylı ırk ile Star Trek First Contact filminde karşılaştı ama çıkışları Star Trek Enterprise dizisindedir. Ekşi Sözlük yazarı tasslehoff, Borg’lar için şöyle bir tanımlama yapmış;
¨Borg’ların, collective mind diye adlandırdıkları milyonlarca birbirine bağlı drone’dan oluşan bir bilinçleri vardır. Borg için “ben” yoktur, “biz” vardır. Hiçbir Borg, collective’e yani birleştiricilerine bağlıyken kendisini düşünemez kendisi için bir şey yapamaz. Fakat herhangi bir Borg’un ne yaşadığını veya hissettiğini bütün Borg’lar bilir. Galaksinin her köşesine dağıldıkları için Borg inanılmaz bir veri tabanına sahiptir.¨
Şimdi, haklı olarak soracak ve ¨Borg’ların sinemamızla ne alakası var¨ diyeceksiniz. Kalemim yettiğince açıklayayım; bağımsız sinemadaki giderek tuhaflaşan yapılanmayı ve lobicilik faaliyetlerini açıklamak için ¨entelektüel mafya¨ gibisinden bir tanımlama kullanmak hem insafsız hem de yetersiz olur. Oysa, Borg medeniyetinin özünü oluşturan birleşik bilinçle festivallerde, ödül sonuçları açıklandığı, yılsonu listeleri yapıldığı ya da eleştirmenlerin derneğine üye alındığında vakit hep karşılaşıyorum.
Son örnek; Altyazı dergisi, Emre Yeksan’ın yönettiği Körfez filmini ¨yılın en iyi filmi¨ seçmiş. Evet, yapabilir, kim ne karışır ama sosyal medyada bununla ilgili bir şaşkınlık var. Yönetmenin kendisinin dahi böyle bir övgüye şaşırdığını düşünüyorum. Körfez’i henüz izlemedim, izleyen arkadaşlarımdan duyduğum ise; politik açıdan doğru yerde durduğu ancak sinemasının zayıf olduğu yönünde… Bu film özelinde değil ama politik doğruculuğun sanatı-sinemayı özgürleştirmediğini aksine yaraladığını ve köleleştirdiğini düşünüyorum. Amerikan bağımsızları bu ¨sinemadan önce mesele¨ hadisesi yüzünden kurudu gitti, adamlar siyahi sinemayı nasıl şımartacaklarını şaşırdılar ama Altyazı dergisinde Körfez’i yılın en iyi filmi seçenlerin derdi politik doğruculuk değil. O üstlerine giydikleri bir kıyafet sadece… O kıyafetin bile saklayamadığı müthiş bir hısım-akrabacılık var ki o ilişkileri yıllar önce, Mavi Dalga zamanlarında açığa çıkarmıştım. Oldukça silik bir iş olan ama 50. Altın Portakal’da akçeli “en iyi senaryo” ödülünü kapan Mavi Dalga sinema yazarları arasında ikilik yarattı. Aslında kimse sevmedi filmi ama o film Türkiye’nin en mühim sinema dergisine kapak oldu. Tepkiler gelmedi değil. Bu duruma benimle birlikte en çok itiraz edilen, bu yüzden itibarsızlaştırılan isim ise Zahit Atam’dı. Burada sıkıntı yaratan ama gözden kaçırılan bir durum da şuydu; Jüride görev alan ve film için kulis yaptığını öğrendiğim bir isme ait başka bir senaryo da aynı yıl filme çekilmişti ve bu filmin yapımcılarından biri aynı zamanda Mavi Dalga’nın yapımcısı olan kişiydi! Mavi Dalga müthiş bir lobicilik faaliyeti olarak akıllarda yer etti.
Dedim ya; Körfez’i izlemedim, belki gerçekten iyi filmdir ama Altyazı listesinin tepesinde olmasına şaşırmadım çünkü yapımcısı bir Boğaziçi’li… Altyazı dergisinin seçimleri söz konusu olunca ¨Boğaziçi¨ anahtar kelimedir.
Mithat Alam büyük bir sinemaseverdi, hatırasına saygısızlık etmem ancak Mithat Alam Film Merkezi, Altyazı dergisi ve Bulut Film üçgeninde cisimleşen bu birleşik bilincin müsebbibi de kendisidir. Yola mutlaka iyi bir amaçla çıkılmıştır ancak gelinen noktada ideallerden uzaklaşıldığını düşünüyorum. Ülkedeki birkaç sinema dergisinden başta geleninin PR faaliyetlerine alet edilmesi üzücü ve görüldüğü üzere bu ilk kez yaşanmıyor. Artık iyice anladık ki; bu grup bir fikir, beğeni ve takdir oluşturmak üzere birleşmiştir ve ortaya çıkan eserin yetkinliğine bakılmaksızın sinemaseveri manipüle etmek amacındadır. Ürettiklerini ya da takdir ettiklerini olumlamayanlara karşı alaycı ve acımasızdırlar. Anlayacağınız, kendileri fonlar, yapar, över, ödül verirler. Onlar için bir filmin iyi ya da kötü olması, onlar ya da onlara yakın olanlar tarafından yapılmış olup olmamasıyla alakalıdır. Körfez’in uygulayıcı yapımcısının gişeye tasarlanmış bir başka işi vene yazık ki kötü bir film olan Karışık Kaset’i hatırlayın. Ve onu övmek için sıraya giren sinema yazarlarını…
Sinemacı ya da sinema yazarı olarak, Bu kulübe üye değilseniz ağzınızla kuş sürüsü tutsanız yaranamazsınız ve aslında bu çok eski bir hikayedir. Yavuz Turgul, Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni filminde tam da bunu göstermektedir. Hani, bazen bir film izliyor, sevmiyor ve anlamıyorsunuz ama yazılanları okudukça ¨ben bu sanat işlerinden anlamıyorum, meğer film çok iyiymiş, sesimi çıkarmayayım bari¨ diyorsunuz ya. İşte siz sesinizi çıkarmayın diye şapkadan tavşan çıkarıyorlar ve bu işte de artık iyice ustalaştılar.
Son olarak; yazdığım her şeyi bu mesleği yapan herkes biliyor ama benim ya da birkaç isim gibi yapıp kendinizi ortaya atarsanız, üzerinize benzin döküp yakmayı da bilirler. Bu işin ödül havucu SİYAD (Sinema Yazarları Derneği) üyeliğidir. Dernek yönetiminde ya da kurullarında aktifler… Bu bilincin ürettiği ya da övdüğü eserlere dokunursanız oyunu sizin için o anda bitirirler. Son başvurularda geri çevrilenlere ve kabul edilenlere dikkatli bakın. Övdükleri işleri beğenmeyenlere saldırıyor, itibarsızlaştırıyor ve derneğin kapısını yüzlerine kapatıyorlar. Yıllar öncesinin hesapları hala açık ama olur da laf eder ya da böyle bir yazı yazarsanız suçlu yine siz olursunuz. ¨Derneğe almadık ya, çekemiyor, ondan böyle yazıyor¨ bile derler. Bu arada, son yıllarda derneğe kabul edilen üyelerin hızla gelişen dostluklarına bakın, fotoğraf daha da netleşecek. SİYAD önümüzdeki hafta 2017 filmleri için ödül oylaması yapacak. Orada da bu lobinin etkisi hissedilecek. Sonuçlarda görürüz.
Bu ucuz panayır çadırı yıllardır açık. Olan ülkenin bağımsız sinemasına oluyor. Genç ve yetenekli sinemacılar-sinema yazarları ya bunlara biat ediyor ya da filmlerini kafalarında çekmeye devam ediyorlar. Fonlar, festivaller, ödüller… Hepsinde mutlaka etkileri var ve onu kaybetmemek adına yapmayacakları hokus pokus yok! Festivalleri siyasilerin elinden kurtarsak bunlara kalıyor. Hangisi daha kötü bilemiyorum. Sinema entelektüelinin kasaba mafyasından farklı davranmadığı çorak ülkem…
Keşke tek derdimiz iyi filmler çekmek olsaydı.
Gelecek eleştiri ve alaylar için not: bu yazı Körfez filmine yönelik bir eleştiri değildir. Dert başka ve inkar edilemeyecek kadar ortadadır.
